Atma Prakashit लेखमा दत्त र सिद्धको सम्बाद पढ्न पाइन्छ। यो लेख अनुभव प्रकाश पुस्तकबाट लिइएको हो। जति प्रपञ्च छन् ती सबै तिम्रै चैतन्यका दृश्य हुन् । तिमी तिनका द्रष्टा हौ । प्रपञ्चका प्रकाशक चिद्घनदेव हौ ।

Atma Prakashit । आत्मा प्रकाशित

दत्त-सिद्धको संवाद

एक जना राजाले कपिल मुनिको दर्शन र सत्सङ्ग गर्ने गर्थे । उनको आश्रममा राजाबाहेक विचरण गर्दै दत्त, स्कन्द, लोमश र केही सिद्धहरू पनि आइपुगे । त्यहाँ उनीहरूको बिच ज्ञानगोष्ठी सुरु भयो । एक जना कुमार सिद्धले भने, ‘‘जब म योग गर्छु तब म आफ्नो स्वरूपलाई देख्छु ।’’

दत्त : ‘‘तिमीले स्वरूपलाई देख्ने भएकाले स्वरूप तिमीभन्दा भिन्न भयो । योगमा तिमी जे देख्छौ त्यो सबै दृश्य नै हुन्छ । त्यसैले तिम्रो योग दृश्य र तिमी द्रष्टा भयौ । अध्यात्ममा तिमी अझै पनि बालक नै हौ । सत्सङ्ग गर जसले गर्दा तिम्रो बुद्धि निर्मल होस् ।’’

कुमार : ‘‘हो, हजुरले ठिक भन्नुभयो । म बालक हुँ किनभने मन, वाणी र शरीरमा सब प्रकारले लीला गर्दै पनि म असङ्ग, चैतन्य, हर्षशोकरहित हुँ । म बालक हुँ तर योगबलले मैले चिताएँ भने यो शरीर त्यागेर अन्य शरीरमा पनि प्रवेश गर्न सक्छु । कसैलाई सराप अथवा वरदान पनि दिन सक्छु । आयु कम अथवा ज्यादा पनि गर्न सक्छु । यसप्रकार योगले म सम्पूर्ण सामर्थ्य प्राप्त गर्न सक्छु । ज्ञानले के प्राप्ति हुन्छ ?’’

दत्त : ‘‘ए मूर्ख ! सभामा यस्तो कुरा गर्दा तिमीलाई लाज किन लाग्दैन ? योगी एक शरीरलाई त्यागेर अर्का शरीर ग्रहण गर्छन् र अनेक प्रकारका कष्ट पाउँछन् । ज्ञानी त यसै शरीरमा स्थित रहँदै सुखपूर्वक ब्रह्मादेखि लिएर कमिलापर्यन्त सम्पूर्ण जडाजड सबैलाई आफू नै पाएर पूर्णतामा प्रतिष्ठित रहन्छन् । उनी एउटै समयमा सबैका भोक्ता हुन्छन् । सम्पूर्ण जगत्मा आज्ञा चलाउने चैतन्यस्वरूप हुन्छन् । सर्वरूप पनि आफू नै हुन्छन् र सबैभन्दा अतीत पनि आफै हुन्छन् । उनी सर्वशक्तिमान् हुन्छन् र सर्वअशक्तिरूप पनि आफै हुन्छन् । सम्पूर्ण व्यवहार गर्दै रहँदा पनि आफैलाईर् अकर्ता जान्दछन् ।

सम्यक् अपरोक्ष आत्मबोधप्राप्त ज्ञानी जुन अवस्था प्राप्त गर्छन् त्यस्तो अवस्थालाई वरदान, सराप आदि सामर्थ्यसम्पन्न योगी जाग्रतमा त के सपनामा पनि जान्न सक्दैनन् ।’’

कुमार : ‘‘योगबलले म अकासमा उड्न सक्छु ।’’

दत्त : ‘‘चराहरू पनि अकासमा उडिरहन्छन् । यसमा तिम्रो सिद्धिको के अर्थ भयो ?’’

कुमार : ‘‘योगी प्रत्येक सासमा अमृतपान गर्छन् । सोऽहम् जप गर्छन्, सुख पाउँछन् ।’’

दत्त : ‘‘ए बाबु ! तिमी आफ्नो सुखस्वरूप आत्माभन्दा भिन्न योगादिबाट सुख चाहन्छौ ! गुडलाई भ्रान्ति भएपछि आफूभन्दा पृथक् चनादिबाट मिठास लिन जाओस् । चित्तको एकाग्रतारूपी योगबाट तिमी आफैलाई सुखी मान्दछौ र योगविना दुःखी । ज्ञानी त योगायोग दुवैलाई आफ्नो दृश्य मान्छन् । योगायोग सबै मनका कल्पना हुन् । योगरूप मनको कल्पनाभन्दा म चैतन्य पहिलेदेखि नै सुखरूप सिद्ध हुँ । जसरी शरीर प्राप्तिका लागि कसैले पनि योग गर्दैन किनभने योग गर्नुभन्दा पहिलेदेखि नै शरीर प्राप्त नै हुन्छ, त्यसै गरी सुखका लागि मलाई योग किन गर्नु पर्यो ? म आफै सुखस्वरूप हुँ ।’’

यो पनि पढ्नुहोस् – हस्तमैथुन तथा स्वप्नदोष

 

कुमार : ‘‘योगको अर्थ हो, जोड । यी जो सनकादि, ब्रह्मादिस्वरूपमा लीन हुन्छन् तिनीहरू पनि योगद्वारा नै स्वरूपलाई प्राप्त हुन्छन् ।’’

दत्त : ‘‘जुन स्वरूपमा ब्रह्मादि लीन हुन्छन् त्यसलाई ज्ञानी आफ्नो आत्मा जान्दछन् । हे सिद्ध ! मिथ्या नभन । ज्ञान र योगको के संयोग छ ? योग साधनारूप हो र ज्ञान उसको फलरूप हो । ज्ञानमा मिलन र बिछोड दुवै हुँदैन । योग कर्ताको अधीन छ र क्रियारूप हुन्छ ।’’

कपिल : ‘‘आत्माको सम्यक् अपरोक्ष ज्ञानरूपी योग सम्पूर्ण पदार्थलाई जान्नुरूप योग हो । मात्र क्रियारूप योगले सम्पूर्ण पदार्थलाई जान्न सकिँदैन, किनभने अधिष्ठानको ज्ञानले नै सबै कल्पित पदार्थको ज्ञान हुन्छ ।

आत्मअधिष्ठानमा योग कल्पित छ । कल्पितको ज्ञानमा अन्य कल्पितको ज्ञान हुन्छ । सपनाका पदार्थहरूको ज्ञानले अन्य सपनाका पदार्थहरूको ज्ञान हुँदैन तर सपनाको द्रष्टाको ज्ञानले नै सम्पूर्ण सपनाका पदार्थहरूको ज्ञान हुन्छ ।

त्यसो हुनाले आफूलाई यस संसाररूपी सपनाको अधिष्ठानरूप सपनाको द्रष्टा जान ।’’

सिद्धहरूले सोधे, ‘‘तिमी को हौ ?’’

दत्त : ‘‘म तिम्रो ध्यानाध्यान, सिद्धिअसिद्धिको द्रष्टा हुँ ।’’

राजा : ‘‘हे दत्त ! यस्तो आफ्नो स्वरूपलाई कसरी पाउन सकिन्छ ?’’

दत्त : ‘‘सर्वप्रथम त निष्काम कर्म गरी आफ्नो अन्तस्करणलाई शुद्ध पार । त्यसपछि सगुण अथवा निर्गुण उपासनादि गरेर अन्तस्करणको चञ्चलता हटाऊ । वैराग्यादि साधनले युक्त भई शास्त्रोक्त विधिअनुसार सद्गुरुको शरण लेऊ । उनको उपदेशामृतले आफ्नो आत्मालाई ब्रह्मरूप र ब्रह्मलाई आफ्नो आत्मारूप जान । सम्यक् अपरोक्ष आत्मज्ञान प्राप्त गर ।

हे राजन ! आफ्नो स्वरूपलाई पाउनका लागि देहाभिमान नै आवरण हो । जसरी सूर्यको दर्शनमा बादल आवरण हुन्छ । जाग्रत, सपना र सुषुप्तिमा तथा भूत, भविष्य र वर्तमानकालमा मनवाणीसहित जति प्रपञ्च छन् ती सबै तिम्रै चैतन्यका दृश्य हुन् । तिमी तिनका द्रष्टा हौ । प्रपञ्चका प्रकाशक चिद्घनदेव हौ ।

सन्दर्भ स्रोतः ईश्वरतिरhttps://shorturl.ae/60Vzw